استفاده روزافزون از سوخت‌های فسیلی موجب شده که سالانه، حدود 30 درصد به میزان آلاینده‌های جوی افزوده شود و به موازات آن، مشکلات زیست‌محیطی بسیای بروز پیدا کند. در عین حال، ناکارآمدی دستگاه‌های مصرف‌کننده سوخت‌های فسیلی هم ازجمله دلایلی است که در 10 سال گذشته، به میزان چشمگیری در آلوده کردن هوا نقش داشته و برای همین، لازم است جایگزین‌های پاک و تجدیدپذیری برای استفاده در محیط‌های پرتراکم شهری در نظر گرفته شود.
به کار بردن دستگاه‌هایی که بتوانند انرژی خورشید را در خود ذخیره کنند ساده‌ترین راه برای تحقق شعار «زمین سبز و آسمان آبی» است. در این گفت‌و‌گو، «محمود ابراهیمیان» مبتکر برتر جشنواره خوارزمی و سازنده دستگاه‌های خورشیدی، ما را با نحوه کار این دستگاه‌ها و نقش آنها در کاهش هزینه‌ها و اصلاح الگوی مصرف بیشتر آشنا می‌کند.
- استفاده از انرژی‌های تجدید شونده و به صورت خاص انرژی خورشید چقدر می‌تواند آثار مخرب سوخت‌های فسیلی را کم کند؟
نور خورشید یکی از منابع تأمین انرژی رایگان، پاک و عاری از آثار مخرب زیست‌محیطی است که از دیرباز و به روش‌های گوناگون بشر از آن استفاده می‌کرد. بحران انرژی در سال‌های اخیر، کشورهای جهان را بر آن داشته که با مسائل مربوط به انرژی برخوردی متفاوت داشته باشند.
در این میان، جایگزینی انرژی‌های فسیلی با انرژی‌های تجدیدپذیر، از جمله انرژی خورشیدی، برای کاهش و صرفه‌جویی در مصرف انرژی، کنترل عرضه و تقاضای انرژی و کاهش انتشار گازهای آلاینده با استقبال فراوانی روبرو شد.
بطور متوسط، خورشید در هر ثانیه، انرژی بسیاری تولید می‌کند. از کل انرژی خورشید فقط 47 درصدش به سطح زمین می‌رسد. در تهران و بسیاری از شهرها وضعیت تابش نور خورشید مناسب است و برای همین، می‌توان به خوبی از دستگاه‌های خورشیدی استفاده کرد.
- نحوه استفاده از انرژی خورشید و چگونگی مدیریت، هدایت و مصرف آن در ابعاد مختلف چگونه است؟
بد نیست بدانید که انرژی 3 روز تابش خورشید به زمین برابر کل انرژی ناشی از احتراق کل سوخت‌های فسیلی در دل زمین است. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که بر اثر تابش خورشید به مدت 40 روز، می‌توان انرژی مورد نیاز یک قرن را ذخیره کرد. چون محدوده جغرافیایی ما در مدار 25 تا 40 درجه شمالی قرار دارد، دریافت تابش‌های خورشیدی در بهترین وضعیت ممکن است و بطور متوسط، سالانه، بیش از 280 روز هوا آفتابی است.
این مقدار تابش در هر ساعت می‌تواند 1800 تا 2200 کیلووات ساعت انرژی بر مترمربع را سالانه تولید کند. به همین دلیل، با استفاده از کلکتورها و سلول‌های جذبی نور خورشید می‌توان از این انرژی سرشار به خوبی استفاده کرد.
اطلاع دارم که فعالیت‌های شما هم درباره استفاده از چنین منبعی است. از ابداعات خودتان بگویید.
افراد و مؤسسات متعددی وجود دارند که در زمینه کاربرد انرژی خورشید در زندگی روزمره ما تلاش می‌کنند که بسیاری از آنها به نتایج چشمگیری دست پیدا کرده‌اند. من هم با توجه به این نیاز، سرگرم اجرای پروژه‌های تحقیقاتی‌ام که بخشی از آن را با همکاری مؤسسات و سازمان‌های حامی انرژی‌های پاک اجرا کردم.
اول، دستگاه آبگرمکن خورشیدی با ظرفیت پایین ساختم و بعد، با تغییراتی در سیستم تابشی آن موفق شدم آن را برای استفاده در ساعات نیمه ابری آماده کنم که چنین امکانی در سایر آبگرمکن‌ها وجود ندارد. در کنار آن، شارژرهای پرتابل خورشیدی ویژه سامانه‌های مخابراتی، الکترونیکی و اتومبیل را ابداع کردم که در مقایسه با نمونه‌های موجود، از راندمان بالای 20 درصد برخوردار است. ساخت نمونه نیمه‌صنعتی پنل‌های خورشیدیاب هم از اقدامات دیگری بود که اجرا کردم.
- امکان استفاده تجاری و مستمر از این دستگاه‌ها در محیط‌های شهری و خانگی وجود دارد؟
یکی از مهم‌ترین بازارهای هدف این قبیل تجهیزات خورشیدی استفاده مؤثر آنها در فضای‌شهری است. نمونه‌های موفقی از آبگرمکن‌های خورشیدی در شهر نصب شده‌اند. برای نمونه، در بسیاری از سرویس‌های بهداشتی منطقه 5 چنین وسایلی برای تأمین آبگرم دائمی و عاری از وابستگی به سایر منابع انرژی وجود دارد. از طرفی، بسیاری از خانواده‌ها توانسته‌اند با تهیه این دستگاه‌ها تا حد زیادی هزینه‌های مصرفی گاز و برقشان را کاهش دهند.
- این امکان وجود دارد که از سلول‌های خورشیدی برای تأمین انرژی مورد نیاز بوستان‌ها و سایر تفرجگاه‌های شهری هم استفاده شود؟
به طرق مختلف امکان‌پذیر است. الان بخشی از آن را می‌توانیم به صورت پنل‌های خورشیدی روی چراغ‌های پارک‌های منطقه 5 ببینیم. در همین مورد، طرح مطالعاتی گسترده‌ای در بوستان تفرجگاهی کوهسار در دست اجرا داریم که پس از تکمیل جزئیات آن و موافقت مسئولان شهرداری، در بخشی از این پارک اجرا می‌شود.
در این طرح آزمایشی 300 دستگاه سلول خورشیدی مجهز به سامانه تعقیب‌کننده نور خورشید نصب و ارتباط آنها با سامانه ذخیره‌کننده انرژی باتری‌ها برقرار می‌شود. این سیستم که مثل یک مزرعه خورشیدی کوچک عمل می‌کند، می‌تواند در همه فصول سال انرژی تابشی خورشیدی را دریافت و به الکتریسیته تبدیل کند و شب‌ها برای روشنایی محیط این بوستان از آن استفاده شود.
- اساساً استفاده از انرژی خورشیدی چقدر می‌تواند در کاهش هزینه‌ها و اصلاح الگوی مصرف انرژی در شهر اثر بگذارد؟
در وهله اول، به کار بردن چنین سیستم‌هایی هم برای تأمین انرژی و هم برای تولید گرما بین 20 تا 50 درصد گران تمام می‌شود، اما بازده بالای آن و وابسته نبودنش به سوخت‌های فسیلی باعث می‌شود این سرمایه‌گذاری در زمان کوتاهی جبران شود و هزینه مصرف سوخت‌های نفتی به طرز چشمگیری کاهش پیدا کند. در عین حال، این سیستم‌ها به نگهداری خاصی احتیاج ندارند و همین ویژگی در کم کردن هزینه‌های مصرفی بسیار مؤثر است.
مصرف و ضرورت‌های جامعه
محمد بجنوردیمصرف از موضوعات بنیادین اقتصاد است. نظریه‌پردازان اقتصادی درباره این مؤلفه بحث‌های فراوانی کرده‌اند و از زوایای گوناگون به آن پرداخته‌اند. در عین حال، مصرف را نباید به حوزه اقتصاد محدود کرد. در واقع، جامعه‌شناسان و روان‌شناسان نیز پا به این عرصه گذاشته و درباره آن تحقیقات بسیاری کرده‌اند.
آنچه در همه این تحلیل‌ها اهمیت دارد نوع مصرف در میان مردم است. هر جامعه به تناسب اقتصاد، فرهنگ و آداب و رسومی که دارد سمت و سویی به مصرف می‌دهد که با جامعه دیگر متفاوت است. از اینجاست که بحث الگوهای مصرف اهمیت می‌یابد. موقعیت و شرایطی که هر جامعه دارد چنین می‌طلبد که اعضای آن جامعه مصرف خود را با اقتضائات موجود هماهنگ کنند.
گرچه بخش بزرگی از مصرف جامعه، خواه ناخواه ناشی از شرایط موجود اقتصادی و فرهنگی است، این همه موضوع نیست. برای مثال، در کشوری که تولیدات کشاورزی آن بالاست نوع مصرف جامعه هم طبیعتاً استفاده بیشتر از فرآورده‌های کشاورزی است یا اگر سرزمینی با دریا و اقیانوس ارتباط گسترده‌ای دارد، بهره‌گیری از آبزیان نقش مهمی در مصرف مردم پیدا می‌کند.
در همین حال، به دلیل وفور تولید در دنیای امروز و افزایش مصرف‌گرایی، در مواردی، مصرف مردم با شرایطی که در آن قرار دارند همخوانی ندارد. تولیدات صنعتی در دنیایی که ما در آن زندگی می‌کنیم چنان افزایش پیدا کرده‌اند که در موارد فراوانی، به برهم زدن تعادل در مصرف انجامیده است.
شاید نمونه بارز آن را در کشور خودمان بتوان در استفاده از لوازم برقی و روشنایی مشاهده کرد. لوازم برقی و وسایل روشنایی با گسترش بی‌حد و حصری که پیدا کرده‌اند نیاز به انرژی برق را صدچندان ساخته‌اند. حال در نظر بگیرید در کشوری چون ایران که با کمبود منابع تولید برق مواجه است،از برق استفاده درستی نشود.
طبیعی است در چنین وضعی جامعه دچار مشکل خواهد شد. درست به همین دلیل است که کارشناسان اعتقاد دارند چگونگی مصرف موضوعی صرفاً اقتصادی نیست و جوانب گوناگونی ازجمله فرهنگ را نیز در برمی‌گیرد. به عبارت دیگر، مصرف پدیده‌ای است با ابعاد گوناگون که برای مطابقت آن با شرایط جامعه باید به همه این ابعاد توجه شود.
همشهری محله - 5
